Ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη του παιδιού (Α' μέρος)

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ - ΣΤΟ...ΝΤΙΒΑΝΙ

Γράφει η Μαρία Ξανθοπούλου, ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια

Ε

ίναι γενικά αποδεκτό ότι σε μια κοινωνία πρέπει να υπάρχει ισορροπία μεταξύ αγάπης και εξουσίας, μεταξύ αλληλεγγύης και ανταγωνισμού. Στην οικογενειακή κοινωνία, οι ρόλοι αυτοί αναλαμβάνονται από συγκεκριμένα πρόσωπα: τον πατέρα, την μητέρα και τα παιδιά. Σήμερα σ' αντίθεση με παλιότερα, συναντάμε την πυρηνική οικογένεια, η οποία αποτελείται από τους γονείς και τα παιδιά, χωρίς άλλους συγγενείς.

Κάποιες βασικές λειτουργικές αρχές που επιτελεί η οικογένεια είναι:

• Αναπαραγωγή
• Διαμόρφωση κατάλληλων περιβαλλοντικών όρων για τη διαβίωση των νέων και την ανάπτυξή τους
• Μετάδοση του πολιτισμού, παροχή των αναγκαίων μορφωτικών αγαθών, κατάλληλη συμπεριφορά για να μπορούν οι νέοι να συναναστρέφονται με τον κοινωνικό τους περίγυρο και εκμάθηση της γλώσσας.
• Κοινωνικοποίηση των παιδιών και ομαλή τοποθέτησή τους στην κοινωνία

Γίνεται εμπολιτισμοποίηση των νέων μελών με την εκμάθηση των ηθών και των εθίμων της κοινωνίας που ζουν, ώστε να προσαρμόζονται πιο εύκολα σ' αυτήν.

Όλα τα παραπάνω εξαρτώνται από την προέλευση των γονιών και τις προσδοκίες τους για την ανάπτυξη και το μέλλον των παιδιών τους. Μια κυρίαρχη ιδέα αγωγής είναι η υπόληψη και η τιμή για τα παιδιά, ο αυτοέλεγχος και ο αυτοσεβασμός  Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για την ανάπτυξη των παιδιών, το οποίο οφείλει να το διεκπεραιώσει η οικογένεια, είναι η κοινωνικοποίηση του παιδιού, η ομαλή δηλ. ένταξη στην κοινωνία και στους κανόνες της. Αυτή την τόσο σημαντική λειτουργία της οικογένειας δεν την αναλαμβάνει ο ένας από τους δύο γονείς, αλλά και οι δύο πρέπει να βοηθήσουν στην κοινωνική τοποθέτηση του παιδιού τους, μιας και οι δύο είναι συνυπεύθυνοι για ένα τόσο μεγάλο έργο.

Όλο και περισσότερες έρευνες πλέον καταδεικνύουν τα πλεονεκτήματα της Πρόληψης και της Έγκαιρης Παρέμβασης στη σωματική και ψυχική μας υγεία καθώς και την καθοριστική σημασία που έχει σε αυτή τη διαδικασία η εμπλοκή της Οικογένειας.

Το θέμα της Πρόληψης της Ψυχικής και Σωματικής Υγείας αφορά ευρύτερα την κοινωνία μας και κατά συνέπεια την Οικογένεια ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι της Ελληνικής πραγματικότητας.

Η Οικογένεια δεν είναι η μόνη κοινωνική ομάδα στη ζωή των παιδιών, αλλά είναι η πιο σημαντική γι' αυτά, είναι αυτή που μπορεί "πρωτίστως" να τα εκπαιδεύσει να έχουν μια γενικά θετική στάση για τη ζωή, να έχουν κριτική σκέψη, να εκφράζουν τις απόψεις και τα συναισθήματά τους στον κατάλληλο χώρο και χρόνο, να επιβάλλονται στις παρορμήσεις τους, να αναλαμβάνουν ευθύνες, να κάνουν σωστές επιλογές, να σέβονται το περιβάλλον, να συνεργάζονται με άλλους, να δημιουργούν και να διατηρούν καλές σχέσεις, να έχουν υγιεινό τρόπο ζωής, να είναι και να αισθάνονται ασφαλείς, να έχουν αισθήματα αυτοπεποίθησης αναγνωρίζοντας την αξία τους και να έχουν γενικά μια καλή σχέση με τον εαυτό τους.

Είναι σαφές πλέον ότι η Οικογένεια έχει ανάγκη να αποκτά νέες δεξιότητες έτσι ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στα νέα δεδομένα και τις προσκλήσεις των καιρών μας.

Ο ρόλος του γονιού δεν είναι μόνο μια έμφυτη ικανότητα που εμφανίζεται "μαγικά" στον άνθρωπο, μόλις αποκτήσει παιδί. Είναι μια εξελικτική διαδικασία, που χρειάζεται υπευθυνότητα, έχει απαιτήσεις και προσωπικούς περιορισμούς, είναι μια αξιοζήλευτη δουλειά που "παντρεύει" τη γνώση με το ένστικτο, την ευαισθησία με την αντοχή, την κατανόηση με τη σύγκρουση, τα όρια με την ευελιξία, το χιούμορ με τις απαιτήσεις, τις προσωπικές ανάγκες του γονιού με τις ανάγκες των παιδιών.

Σήμερα, ζούμε όλοι σε μια κοινωνία που αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Οι γονείς, στην εποχή μας, δεν μπορούν να αναθρέψουν τα παιδιά τους με τον τρόπο που εκείνοι ανατράφηκαν. Οι σταθερές αξίες, οι καθορισμένοι ρόλοι, που μας δόθηκαν ως σταθερά σημεία αναφοράς, έχουν πλέον αμφισβητηθεί χωρίς να αντικατασταθούν απαραίτητα από κάποια άλλα. Η ασφάλεια που προσέφεραν αυτά τα σταθερά σημεία αντικαθίσταται από την πρόκληση του να προσδιορίσει o καθένας τις δικές του αξίες και να καθορίσει τον δικό του τρόπο ζωής. Αυτή η αλλαγή βέβαια εμπεριέχει συναισθήματα ανασφάλειας, όμως προσφέρει όταν κάποιος μπορέσει να βρει την προσωπική του πορεία παράλληλα και τη δυνατότητα μεγαλύτερης ατομικής ελευθερίας και εσωτερικής εξέλιξης, κάτι που προσδίδει έντονα συναισθήματα ικανοποίησης, χαράς και ευτυχίας.

Είναι πολύ σημαντικό ο γονιός να υποστηριχθεί και να ενθαρρυνθεί, ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί αποτελεσματικά τυχόν προβλήματα που προκύπτουν από τη νέα πραγματικότητα τόσο για τον ίδιο όσο και για την οικογένειά του με ψυχραιμία, γνώση και κλίμα συνεργασίας.

Ας δούμε πως μπορεί η οικογένεια να βοηθήσει στην πρόληψη:

Η πρόληψη ξεκινάει πρώτα από τους ίδιους τους γονείς. Αφορά το κατά πόσο ο κάθε γονιός φροντίζει τον εαυτό του, τις δικές του ανάγκες και σχέσεις, την προσωπική του εξέλιξη. Ο γονιός είναι πρότυπο και έμπνευση ζωής για το παιδί.

Η ικανοποίηση που αντλούν οι γονείς από τη ζωή τους, από τις σχέσεις τους, τη δουλειά τους, δίνει δύναμη να μεγαλώσουν παιδιά αυτόνομα, με αυτοπεποίθηση και εκτίμηση για τον εαυτό τους, με θέληση να διεκδικήσουν τη ζωή.

Δεν είναι καθόλου εύκολο να είναι κάποιος γονιός. Λέγεται ότι είναι τέχνη. Είναι ένας ρόλος που απαιτεί συναίσθημα, γνώση, ενέργεια, χιούμορ, υπομονή, επιμονή, κατανόηση, θετική διάθεση. Ο γονιός έχει να συν-διαμορφώσει ένα κλίμα στην οικογένεια, μέσα στο οποίο το παιδί θα μάθει να αγαπάει, να σέβεται, να συνεργάζεται, να κρίνει, να κερδίζει και να χάνει, να επιλέγει, να ψάχνει, να κάνει διάλογο, να εκφράζει τα συναισθήματά του όποια και αν είναι αυτά στον κατάλληλο τόπο και χρόνο, να επικοινωνεί ουσιαστικά.