Παιδική παχυσαρκία – η νέα παγκόσμια απειλή
ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ - ΑΥΞΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Επιμέλεια Μαρία Αραμπατζή, Παιδίατρος
Η επίπτωση της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία συνεχίζει να αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο παίρνοντας πλέον διαστάσεις πανδημίας. Στις Ηνωμένες πολιτείες το 15% των παιδιών είναι παχύσαρκα. Το ποσοστό αυτό διπλασιάστηκε μέσα σε 20 χρόνια. Η ίδια τάση παρατηρείται στις περισσότερες χώρες με την παιδική παχυσαρκία να κυμαίνεται μεταξύ 4% και 15%. Αν τα παιδιά μας συνεχίσουν να αυξάνουν το βάρος τους με τους σημερινούς ρυθμούς, πολύ σύντομα η παχυσαρκία θα αποτελεί την 1η αιτία θανάτου που είναι δυνατόν να προληφθεί, με το κάπνισμα να περνάει πλέον σε 2η μοίρα.
Επίπτωση στην Ελλάδα
Η Ελλάδα δυστυχώς φαίνεται ότι διεκδικεί με αξιώσεις την 1η θέση στο «παγκόσμιο πρωτάθλημα υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών». Με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν σε σχολεία το 1997-98 και αφορούν εφήβους 15 ετών, μεταξύ 13 ευρωπαϊκών χωρών, Ισραήλ και Η.Π.Α., η χώρα μας έρχεται 1η στα υπέρβαρα (28,9%) και 2η στα παχύσαρκα αγόρια (10,8%), 3η στα υπέρβαρα (16,4%) και 6η στα παχύσαρκα κορίτσια (5,5%).
Αιτιολογία
Η καθιστική ζωή (τηλεόραση, υπολογιστές, ηλεκτρονικά παιχνίδια …), και η κατανάλωση «ενεργειακά πυκνών» τροφών και αναψυκτικών είναι οι κύριοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, που σε συνδυασμό με την γενετική προδιάθεση του ανθρώπου να αποθηκεύει λίπος, οδηγούν στην διαρκή αύξηση της παχυσαρκίας ήδη από την πρώτη παιδική ηλικία. Την ίδια στιγμή, λιγότερο από 5% των περιπτώσεων παχυσαρκίας μπορεί να αποδοθεί σε καθαρά γενετικά αίτια ή ορμονικές διαταραχές, όπως ο υποθυρεοειδισμός.
Πως ορίζεται η παιδική παχυσαρκία
Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI) παρουσιάζει ευθεία συσχέτιση με την ποσότητα του σωματικού λίπους τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Στα παιδιά και στους εφήβους 2-19 ετών, χρησιμοποιούμε την ειδική για το φύλο εθνική καμπύλη του ΒΜΙ για την κατάταξη και παρακολούθηση μεμονωμένων ασθενών. Έτσι, η παχυσαρκία στις ηλικίες 2-19 ετών ορίζεται ως ΒΜΙ > 95η εκατοστιαία θέση για την ηλικία και το φύλο, ενώ το υπερβάλλον βάρος ως ΒΜΙ > 85η εκ. θέση. Σε παιδιά < 2 ετών, το υπερβάλλον βάρος ορίζεται με την βοήθεια της καμπύλης ύψους / βάρος με όριο την 95η εκ. θέση – με την προϋπόθεση ότι η περίμετρος κεφαλής είναι φυσιολογική.
Κίνδυνοι και επιπλοκές της παχυσαρκίας
Η παχυσαρκία στους ενήλικες έχει επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές και αύξηση της νοσηρότητας. Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν υψηλό κίνδυνο να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες. Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για αυξημένη νοσηρότητα στην ενήλικο ζωή. Χωρίς την κατάλληλη παρέμβαση είναι βέβαιο ότι η νοσηρότητα αυτή θα μετακομίσει στην εφηβική και παιδική ηλικία.
- Ήδη υπάρχουν ισχυρά επιδημιολογικά δεδομένα για την εμφάνιση όλο και σε μικρότερες ηλικίες του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Άλλες σοβαρές επιπλοκές είναι το μεταβολικό σύνδρομο, η υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, η καρδιαγγειακή νόσος, η πρώιμη έναρξη της εφηβείας, ορθοπεδικά προβλήματα, δερματολογικές εκδηλώσεις, λιπώδης διήθηση του ήπατος και χολολιθίαση, καθώς και επιπλοκές από το αναπνευστικό σύστημα όπως άσθμα και αποφρακτικές άπνοιες στον ύπνο.
- Η παιδική παχυσαρκία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού, ακόμα και κατάθλιψη.
Διάγνωση και εξετάσεις
- Η εκτίμηση της αύξησης του παιδιού σύμφωνα με τις εθνικές καμπύλες αναφοράς για το βάρος, το ύψος, τον δείκτη μάζας σώματος, την περίμετρο μέσης θα πρέπει να αποτελούν μέρος της τακτικής εξέτασης ρουτίνας όλων των παιδιών.
- Μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.
- Αναζητούμε στο οικογενειακό ιστορικό την ύπαρξη παχυσαρκίας και σχετικών προβλημάτων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης.
- Εκτιμούνται οι διατροφικές συνήθειες της οικογένειας και του παιδιού.
- Εκτιμάται το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας του παιδιού (αν γυμνάζεται, τι κάνει στον ελεύθερο χρόνο, πόσες ώρες βλέπει τηλεόραση, …).
- Εξετάσεις αίματος: λιπίδια αίματος, γλυκόζη αίματος και, αν χρειάζεται, ειδικές εξετάσεις ορμονών.
Θεραπεία
Εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού και από την τυχόν συνύπαρξη άλλων προβλημάτων υγείας. Συνήθως περιλαμβάνει αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και στο επίπεδο φυσικής δραστηριότητας. Σε λίγες μόνο περιπτώσεις απαιτείται η λήψη φαρμάκων ή χειρουργική αντιμετώπιση.
Για παιδιά κάτω των 7 ετών χωρίς άλλα προβλήματα υγείας. Στόχος της θεραπείας μπορεί να είναι απλά η διατήρηση του σωματικού βάρους και όχι η απώλεια κιλών. Αυτή η στρατηγική επιτρέπει στο παιδί να αυξήσει το ύψος του αλλά όχι το βάρος, με αποτέλεσμα ο δείκτης μάζας σώματος να ελαττωθεί στην πορεία του χρόνου και να φτάσει σε υγιέστερα επίπεδα. Παρ’ όλα αυτά, για ένα παχύσαρκο παιδί, το να διατηρήσει αμετάβλητο το βάρος του ενώ περιμένουμε να ψηλώσει μπορεί να είναι το ίδιο δύσκολο όσο είναι η απώλεια κιλών για τους ενήλικες.
Για παιδιά άνω των 7 ετών ή μικρότερα με σχετιζόμενα προβλήματα υγείας. Συνιστάται η απώλεια βάρους αργά και σταθερά : από 0,5 κιλό την εβδομάδα ως 0,5 κιλό τον μήνα ανάλογα με την κατάσταση του παιδιού.
Οι τρόποι διατήρησης ή απώλειας βάρους είναι πάντα οι ίδιοι: υγιεινή διατροφή και φυσική δραστηριότητα.
Υγιεινή διατροφή
Οι γονείς είναι αυτοί που αγοράζουν το φαγητό, μαγειρεύουν το φαγητό, αποφασίζουν το χρόνο και το είδος των γευμάτων και αποτελούν το παράδειγμα για τα παιδιά. Ακόμα και μικρές αλλαγές μπορεί να κάνουν μεγάλη διαφορά στην υγεία των παιδιών σας.
- Όταν αγοράζετε φαγητό, διαλέξτε φρούτα και λαχανικά.
- Ελαττώστε τα ροφήματα που περιέχουν γλυκαντικές ουσίες (και τους χυμούς).
- Καθίστε όλη η οικογένεια μαζί γύρω από το τραπέζι. Μετατρέψτε το γεύμα σε ένα γεγονός συνεύρεσης για να πείτε τα νέα, ιστορίες κ.α. Μην τρώτε μπροστά σε ανοικτή οθόνη.
Φυσική δραστηριότητα
- Περιορίστε τον συνολικό χρόνο οθόνης (τηλεόραση, παιχνίδια, κινητό,…) σε 2 ώρες ημερησίως το μέγιστο.
- Δώστε έμφαση στην δραστηριότητα, όχι στην άθληση. Η φυσική δραστηριότητα του παιδιού δεν είναι απαραίτητο να είναι κάποιο οργανωμένο άθλημα, μας αρκεί να βρίσκεται το παιδί σε κίνηση, π.χ. ελεύθερο παιχνίδι όπως είναι το κρυφτό, περπάτημα μέχρι το σχολείο, εκδρομή στο βουνό για να μαζέψουμε πεσμένα φύλλα κ.α.
- Αν θέλεις το παιδί σου να είναι δραστήριο πρέπει να είσαι δραστήριος και εσύ. Διαλέξτε ευχάριστες δραστηριότητες για όλη την οικογένεια. Μην κάνετε συνεχώς τα ίδια πράγματα, αυξήστε την ποικιλία των δραστηριοτήτων π.χ. βόλτα στο βουνό, ποδηλασία, κολύμπι, παιχνίδι στο πάρκο κ.α.
Είναι καιρός να αντιληφθούμε ότι με την γέννηση των παιδιών μας η ζωή μας αλλάζει. Θα πρέπει να προσαρμόσουμε τον τρόπο ζωής μας στις ανάγκες των παιδιών μας και όχι το αντίστροφο. Και να γίνουμε το παράδειγμα στη ζωή τους, γιατί τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από τη μίμηση και τον θαυμασμό για τους γονείς τους.
http://www.mayoclinic.com/health/childhood-obesity/DS00698
Τηλ. 2331504149
www.pliroforiodotis.gr/arampatzi