Διαταραχές επικοινωνίας (Μέρος Α’)

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ - ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ

Επιμέλεια Κωνσταντίνος Τούφας

Η γλώσσα είναι το θεμέλιο της σκέψης και το κλειδί για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Η ικανότητα του ανθρώπου να μιλάει τον ξεχωρίζει από την ομάδα των θηλαστικών και του δίνει τη μοναδικότητα του.

Η ομαλή ανάπτυξη της ομιλίας προϋποθέτει μια συνιστάμενη πολυσύνθετων αλληλεξαρτημένων διαδικασιών, ένα σύστημα λειτουργιών υπό ανάπτυξη. Έτσι θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στην πνευματική στάθμη, στην ψυχοκινητική ωριμότητα, στην οπτικοακουστική ικανότητα του παιδιού, στις ψυχολογικές και άλλες συνθήκες κάτω από τις οποίες μεγαλώνει το παιδί στον εσωτερικό λόγο (δημιουργία εννοιών), στον ψελλισμό.

Οι διαταραχές επικοινωνίας και λόγου αφορούν ένα σημαντικό αριθμό παιδιών, έφηβων και ενήλικων και διαταράσσουν τόσο τον προφορικό και γραπτό λόγο όσο και τις ευρύτερες επικοινωνιακές δεξιότητες.

Σε ορισμένους κύκλους πιστεύεται ότι τα περισσότερα παιδιά που παρουσιάζουν διαταραχές της ομιλίας και του λόγου θα «ξεπεράσουν» τις γλωσσικές τους δυσκολίες μεγαλώνοντας. Οι έρευνες όμως έχουν δείξει ότι αυτή η άποψη είναι μάλλον αισιόδοξη και πιθανόν να ισχύει μόνο για παιδιά  που δεν έχουν σοβαρές μειονεξίες. Πράγματι υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που δεν παρουσιάζουν σοβαρά συμπτώματα.

Ωστόσο παραμένει η αμφιβολία μήπως αυτή η ελαφριά συμπτωματολογία αφήνει κατάλοιπα της παθολογίας, τα οποία περνούν απαρατήρητα αλλά εξακολουθούν να έχουν επιπτώσεις.

Από την πλευρά του ειδικού οι ερωτήσεις που απευθύνονται στους γονείς αφορούν τέσσερις τομείς:

Α) την άρθρωση: πόσο καλά τα καταφέρνει το παιδί στην εκφορά των φθόγγων

Β) το λεξιλόγιο: αν το λεξιλόγιο του είναι επαρκές για να εκφράσει τις ανάγκες τα συναισθήματα και τις σκέψεις του.

Γ) τη σύνταξη: αν είναι ικανό το παιδί να βάλει τις λέξεις στη σειρά με βάση τους γραμματικούς κανόνες.

Δ) την κατανόηση – έκφραση: Πόσες έννοιες είναι ικανό να κατανοήσει και πόσες μπορεί να εκφράσει.

Εφόσον η κατανόηση των γλωσσικών διαταραχών εξαρτάται από τη γνώση που έχουμε για τη φυσιολογική εξέλιξη της ομιλίας και του λόγου θα πρέπει να ξεκινήσουμε από αυτό ακριβώς το σημείο.

Η εξέλιξη της ομιλίας σε γενικές γραμμές ακολουθεί τα εξής στάδια:

6^ος – 12^ος μήνας. Το παιδί λέει μαμά, μπαμπά, άτα και αντιλαμβάνεται τη σημασία του όχι. Τους πρώτους μήνες της ζωής του το νεογέννητο «χτίζει» την προσωπική του μνήμη και από τον έκτο μήνα και έπειτα αρχίζει να τη χρησιμοποιεί με εκπληκτικά αποτελέσματα. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί η σχέση του παιδιού με τη μητέρα η οποία είναι αναντικατάστατη και ικανή να σημαδέψει τη ζωή του παιδιού θετικά ή αρνητικά. Αυτή η σχέση πρέπει να βασίζεται στην ισορροπία. Με λίγα λόγια η ένταση των συναισθημάτων ενεργοποιεί τα εγκεφαλικά κυκλώματα και προωθεί την ανάπτυξη και τη μάθηση.

12^ος –18^ος μήνας. Το παιδί προφέρει τουλάχιστον έξι λέξεις.

18^ος – 24^ος μήνας. Το παιδί προφέρει το όνομά του και χρησιμοποιεί προτάσεις που αποτελούνται από μια και μόνο λέξη.

2^ο - 3^ο έτος. Το παιδί σχηματίζει προτάσεις, που μπορεί να έχουν μέχρι τρεις λέξεις. Χρησιμοποιεί ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες και επιρρήματα. Όλα τα φωνήεντα τα προφέρει σωστά. Είναι ακόμη σε θέση να υποβάλλει απλές ερωτήσεις. Στο τέλος του τρίτου έτους προφέρει περίπου 300 λέξεις και κατανοεί 1100.

3 έτη και 6 μήνες. Το παιδί μιλάει σωστά από γραμματικής και συντακτικής άποψης και χρησιμοποιεί ακόμη και δευτερεύουσες προτάσεις. Οι ερωτήσεις που υποβάλλει είναι κάπως σοβαρές, πχ  Γιατί γίνεται αυτό; Γιατί πάμε αυτή την ώρα περίπατο; Το σπουδαιότερο είναι ότι όλα τα σύμφωνα τα προφέρει σωστά.

5^ο – 6^ο έτος. Το παιδί μιλάει απόλυτα σωστά και με μεγάλη ευχέρεια. Είναι σε θέση να εξηγήσει διάφορες έννοιες όπως: κυκλοφορία, σχολείο, διακοπές, οικογένεια, φιλία. Στην ηλικία αυτή χρησιμοποιεί 2500 λέξεις και κατανοεί περίπου 6000.

Το άρθρο συνεχίζεται…