Η διαχείριση του Άλσους Παπάγου

ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Του Ιωάννη Σημανίκα

Με αφορμή την τελευταία πρωτοβουλία του ΑΝ.ΔΥ. Βέροιας για τον καθαρισμό – προστασία – αξιοποίηση του άλσους Παπάγου, παραθέτουμε κάποια στοιχεία για την μέχρι σήμερα διαχείριση του άλσους .

Το άλσος Παπάγου δημιουργήθηκε τα έτη 1949 – 1950 με αναδάσωση που επιμελήθηκε η Δασική Υπηρεσία σε συνεργασία με τοπικούς φορείς. Φυτεύτηκαν φυτάρια τραχείας πεύκης , κυπαρισσιού και ακακίας . Η αρχική φυτοδιάπλαση της περιοχής ήταν τα αείφυλλα πλατύφυλλα με κυριότερους εκπροσώπους το πουρνάρι και το φυλίκι ενώ υπήρχαν και είδη όπως το παλιούρι , ο κράταιγος και το χρυσόξυλο.

Το 1983 εκπονήθηκε από τον καθηγητή Δασολογίας Κων/νο Κασιούμη η μελέτη «Οργάνωση του δάσους Παπάγου Δήμου Βέροιας για σκοπούς αναψυχής» . Η μελέτη πρότεινε την δημιουργία δικτύου μονοπατιών και σημείων θέας, τοποθέτηση στεγάστρων και κρηνών, πρόταση που υλοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό, με συνεργασία του Δήμου Βέροιας και του Δασαρχείου .

Επίσης η μελέτη προέβλεπε την δημιουργία χώρων ελεύθερου παιχνιδιού, χώρων υπαίθριου γεύματος (παρόλο που γινόταν μνεία σε αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς) και δημιουργία Κέντρου Φυσικής Ιστορίας – Αναψυκτηρίου.

Ακόμα πρότεινε την αντιπυρική θωράκιση του άλσους με την κατασκευή πυροσβεστικών κρουνών και αντιπυρικού δρόμου στην νοτιοδυτική πλευρά του άλσους . Κάποια από τα έργα αντιπυρικής προστασίας υλοποιήθηκαν αλλά στην πορεία του χρόνου απαξιώθηκαν λόγω έλλειψης συντήρησης – επισκευών.

Τέλος στο κεφάλαιο «μελλοντικά έργα», πρότεινε την κατασκευή υπαίθριου αμφιθεάτρου με ντόπια υλικά (πέτρα και ξύλο), πεζόδρομο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης – δασοβοτανικό κήπο και ποδηλατόδρομο .

Η πιο σημαντική όμως πρόταση ήταν αυτή που αφορούσε φυτοτεχνικές εργασίες όπως αποκλαδώσεις , καθαρισμούς και αραιώσεις της βλάστησης των κωνοφόρων και σταδιακές φυτεύσεις – εισαγωγές πλατύφυλλων ειδών . Η πρόταση αποσκοπούσε στην αποφυγή της «μονοτονίας» του τοπίου και στην αναβάθμιση της αισθητικής αξίας του άλσους αλλά δεν υλοποιήθηκε .

Το 1994 εκπονήθηκε από την Τ.Ε.Δ.Κ. Ημαθίας (δασολόγος Ιωάννης Σημανίκας) , Πίνακας Υλοτομίας που είχε ως στόχο την απομάκρυνση ατόμων με κακή υγεία , ξερών και γενικά ατόμων που είχαν πληγεί από παράγοντες όπως άνεμοι , χιόνι κ.α. και η παραμονή τους εγκυμονούσε κινδύνους για τα υπόλοιπα δένδρα . Επίσης με την αραίωση των κωνοφόρων θα δημιουργούνταν διάκενα που θα λειτουργούσαν ως κέντρα αναγέννησης . Με τον Πίνακα Υλοτομίας προβλέφθηκε η απομάκρυνση 400 περίπου κωνοφόρων , κυρίως ατόμων τραχείας πεύκης , συνολικού όγκου 75 μ3 .

Ο Πίνακας Υλοτομίας εγκρίθηκε με την 173/17-1-1995 απόφαση της Περιφερειακής Επιθεώρησης Δασών Κεντρικής & Δυτικής Μακεδονίας .
Η εφαρμογή του πίνακα υλοτομίας θα ήταν το πρώτο από μια σειρά βημάτων που θα οδηγούσε στην ανόρθωση – αναγέννηση του άλσους Παπάγου . Άλλα μέτρα που είχαν προταθεί στην μελέτη του 1994 ήταν :

Η εισαγωγή , κατόπιν ειδικής μελέτης, νέων πλατύφυλλων ειδών στο άλσος για αύξηση της βιοποικιλότητας και την βελτίωση των οικολογικών συνθηκών και της γενικότερης εικόνας του δάσους .

Η μόνιμη απασχόληση κηποτεχνιτών για καλλιέργεια και καθαρισμό του άλσους.

Η εντατικοποίηση της φύλαξης και της αντιπυρικής προστασίας του άλσους.

Η εξέταση τρόπων μείωσης της κυκλοφορίας αυτοκινήτων διαμέσου της οδού που διασχίζει το άλσος .

Από όλα αυτά που πρότεινε ο Πίνακας Υλοτομίας υλοποιήθηκε μερικώς η απομάκρυνση κάποιων κωνοφόρων ενώ τα υπόλοιπα μέτρα δεν εφαρμόστηκαν .

Το 2009 εκπονήθηκε από την Τ.Ε.Δ.Κ. Ημαθίας (δασολόγος Ιωάννης Σημανίκας) , δασοτεχνική μελέτη (*) για την καλλιέργεια και τον καθαρισμό του άλσους , με συνολικό προϋπολογισμό 32.870,00 €, η οποία εγκρίθηκε με την 8219/18-9-2009 απόφαση της Διεύθυνσης Δασών Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας .

Η μελέτη προέβλεπε την κλάδευση της τραχείας σε ύψος 3,0 – 4,0 μέτρων από το έδαφος , την καλλιέργεια των πλατύφυλλων ειδών του υπόροφου του άλσους και την διατήρηση – προστασία των καλύτερων ατόμων με στόχο αυτά να αποτελέσουν μέρος της μελλοντικής μικτής (κωνοφόρων και πλατύφυλλων), σύνθεσης του δάσους. Η μελέτη δεν υλοποιήθηκε .

Την περίοδο 13 – 15 Ιουνίου 2012, ομάδες δόκιμων πυροσβεστών της Σχολής Πυροσβεστών Νάουσας, με την συνδρομή της Διοίκησης Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Βέροιας και την τεχνική βοήθεια του Δήμου Βέροιας, προέβησαν σε μερικό καθαρισμό – ενέργειες αντιπυρικής προστασίας του δημοτικού άλσους Παπάγου Βέροιας. Συγκεκριμένα έγινε μόρφωση επιφανείας καταστρώματος και άρση καταπτώσεων - αποκατάσταση βατότητας στον δρόμο που ενώνει το οικόπεδο του Νοσοκομείου μέσω του άλσους με την νότια παράκαμψη της Βέροιας, καθαρισμός και μόρφωση περιμετρικών αγροτικών δρόμων , κρασπεδικές υλοτομίες περιμετρικά του άλσους σε πλάτος 10,0 μέτρων περίπου και καθαρισμός υπορόφου σε επιλεγμένα σημεία .

Κατά τα έτη 2013 – 2014 οι επεμβάσεις στο άλσος ήταν μικρής κλίμακας και αφορούσαν κυρίως καθαρισμούς των μονοπατιών και των θέσεων θέας – αναψυχής και υλοποιήθηκαν είτε με απασχόληση για λίγες ημέρες συνεργείων εκτάκτων υπαλλήλων του Δήμου ή πρωτοβουλίες φορέων όπως το Σώμα Προσκόπων, το Ανθρώπινο Δυναμικό Βέροιας κ.α. .

Για τα επόμενα έτη οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν για το άλσος Παπάγου είναι :

Συνέχιση των κλαδεύσεων και των καθαρισμών της βλάστησης , σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη του 2009 .

Έλεγχος και επισκευή όλων των πυροσβεστικών κρουνών που υπάρχουν στο άλσος.

Εξέταση τρόπων μείωσης της κυκλοφορίας αυτοκινήτων διαμέσου της οδού που διασχίζει το άλσος .

Αστυνόμευση της περιοχής ώστε να μην εισέρχονται σε τμήματα του άλσους, αυτοκίνητα και μηχανές που συμπιέζουν το έδαφος και καταστρέφουν την φυσική αναγέννηση .

Στην συνέχεια και εφόσον ο Δήμος έχει την οικονομική δυνατότητα μπορεί να προγραμματιστεί η εισαγωγή, κατόπιν ειδικής μελέτης (**), νέων πλατύφυλλων ειδών στο άλσος για αύξηση της βιοποικιλότητας και την βελτίωση των οικολογικών συνθηκών και της γενικότερης εικόνας του.

(*) Η μελέτη του 2009 εκπονήθηκε με τις προδιαγραφές που ίσχυαν έως το 2013.

(**) Από το 2013 έχουν δημοσιευθεί (ΦΕΚ Β 1528 21/6/2013) οι νέες προδιαγραφές σύνταξης των Μελετών Διαχείρισης Κοινοχρήστων Χώρων Πρασίνου, που περιλαμβάνουν και τα δάση – άλση που προορίζονται για αισθητική απόλαυση και αναψυχή . Με βάση το νέο πλαίσιο οι μελέτες διαχείρισης θα ισχύουν για 10 έτη και φυσικά θα αποτελούν σημαντικό εργαλείο για τον Δήμο που θα μπορεί να αναπτύσσει και να προστατεύει τους χώρους πρασίνου σε βάθος χρόνου.

Ο Ιωάννης Σημανίκας είναι δασολόγος, περιβαντολλόγος