Εθισμός στο διαδίκτυο – μία νέα διαταραχή;
ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ - ΔΙΑΦΟΡΑ
Σίγουρα όλοι γνωρίζουμε τη λέξη εθισμός και τη σημασία της. Η λέξη και μόνο μπορεί να μας φέρνει στο μυαλό άσχημες εικόνες ή έννοιες όπως εθισμός στα ναρκωτικά ή στο αλκοόλ. Το σίγουρο είναι πως εθισμός σημαίνει ότι χάσαμε τον έλεγχο. Το διαδίκτυο (internet) από την άλλη είναι σχετικά μια καινούρια έννοια. Έφερε πραγματική επανάσταση στον τομέα της πληροφορίας. Προσφέρεται με όλο και μικρότερο κόστος μια ευρεία κλίμακα υπηρεσιών. Έτσι δίκαια θεωρείται ότι το διαδίκτυο ξεπέρασε τα κλασικά μέσα επικοινωνίας και οδηγεί την ανθρωπότητα σε μια νέα εποχή, στην οποία αυτό θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία, τη διακίνηση, και την επεξεργασία των πληροφοριών που θα επηρεάζουν ποικιλότροπα τη ζωή μας.
Ο εθισμός στο διαδίκτυο περιγράφεται ως μια καινούρια ασθένεια η όποια δεν περιέχει χρήση τοξικών ουσιών και είναι παρόμοιος με το παθολογικό τζόγο. Ο όρος και μόνο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών και προβλημάτων ελέγχου των παρορμήσεων που σχετίζονται άμεσα με τη υπερβολική χρήση του διαδικτύου. Κάποιοι χρήστες αναπτύσσουν συναισθηματικές σχέσεις με διαδικτυακούς φίλους και διαδικτυακές δραστηριότητες. Η πολύωρη ενασχόληση με τον υπολογιστή ενισχύει την εσωστρέφεια, οδηγεί στην απομόνωση και στην χαλάρωση των διαπροσωπικών σχέσεων, με συνέπεια την μοναξιά και την απομόνωση του σύγχρονου ανθρώπου. Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν πέντε ειδικούς τύπους:
1. Εθισμός στο διαδικτυακό σεξ: Υπερβολική και καταναγκαστική χρήση ιστοσελίδων που σχετίζονται με διαδικτυακό σεξ (cybersex) και διαδικτυακή πορνογραφία (cyberporn).
2. Εθισμός στον διαδικτυακό τζόγο: Υπερβολική ενασχόληση με το τζόγο και τις ηλεκτρονικές αγορές.
3. Εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια: Υπερβολική ενασχόληση με τα διαδικτυακά παιχνίδια όπως αυτά προσφέρονται σε διάφορες ιστοσελίδες αλλά και στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
4. Εθισμός στις διαδικτυακές σχέσεις: υπερβολική ενασχόληση σε διαδικτυακές διαπροσωπικές σχέσεις μέσω των chat rooms και των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (π.χ.: facebook, twitter).
5. Υπερβολική αναζήτηση πληροφοριών: καταναγκαστική περιήγηση στο διαδίκτυο.
Τα σημάδια αναγνώρισης του εθισμού στο διαδίκτυο περιλαμβάνουν πράγματα όπως η ανάγκη για την αύξηση του χρόνου που βρίσκεται κάποιος online. Εμφάνιση των συμπτωμάτων στέρησης, μείωση των κοινωνικών, επαγγελματικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων. Συγκεκριμένα τα κριτήρια αυτά περιλαμβάνουν:
Α) Ψυχολογικά συμπτώματα
1.Εμμονή με το διαδίκτυο. Το άτομο σκέπτεται επιμόνως την προηγούμενη, τελευταία δραστηριότητα στο διαδίκτυο και προσδοκεί την επόμενη.
2.Χρήση του διαδικτύου για μεγάλο χρονικό διάστημα με σκοπό το αίσθημα της ικανοποίησης.
3.Επαναλαμβανόμενες, ανεπιτυχείς προσπάθειες ελέγχου ή διακοπής της χρήσης του διαδικτύου.
4.Συναισθήματα νευρικότητας, κακής διάθεσης, κατάθλιψης ή έντονης ενόχλησης σε προσπάθειες μείωσης ή διακοπής του διαδικτύου.
5.Παραμονή στη διαδικτυακή σύνδεση περισσότερο από τον αρχικό σκοπό.
6.Χαλάρωση ή απώλειες σημαντικών σχέσεων, της εργασίας, των εκπαιδευτικών ή εργασιακών ευκαιριών εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου.
7.Ψέματα στα μέλη της οικογένειας, στους θεραπευτές ή άλλους σε μια προσπάθεια απόκρυψης του εύρους της ενασχόλησης με το διαδίκτυο.
8.Χρήση του διαδικτύου σαν ένας τρόπος για να ξεφύγουν από τα προβλήματα ή να μειώσουν τη δυσάρεστη και άσχημη διάθεση (όπως αισθήματα απελπισίας, ενοχής, άγχος, κατάθλιψη).
Β) Σωματικά συμπτώματα
1.Ημικρανίες και πονοκέφαλοι.
2.Ξηροφθαλμία και έκπτωση της οπτικής ικανότητας.
3.Το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα.
4.Μυϊκή κατάπτωση (μυϊκοί πόνοι στη μέση, στη πλάτη, στον αυχένα).
5.Διατροφικές διαταραχές (π.χ.: παράλειψη γευμάτων, κατανάλωση «γρήγορων» φαγητών, αυξομειώσεις βάρους).
6.Διαταραχές ύπνου (π.χ. άστατος ύπνος, υπνηλία τις πρωινές ώρες εξαιτίας της χρήσης του διαδικτύου τις νυχτερινές ώρες).
7.Παραμέληση της προσωπικής υγιεινής.
Τα αίτια που προκαλούν τον εθισμό δεν είναι πλήρως διευκρινισμένα καθώς υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση της εξαρτητικής συμπεριφοράς. Διάφορες θεωρίες ανάλογα με την προσέγγιση που ακολουθούν συνδέουν τον εθισμό με τα ατομικά χαρακτηριστικά και τις εμπειρίες. Άλλες τον συνδέουν με την φυλή, την ηλικία, το φύλο, την οικονομική κατάσταση, τη θρησκεία και τη χώρα. Άλλες πάλι με τη γενετική προδιάθεση. Το σίγουρο είναι πως η παλυπαραγοντική φύση αυτής της νόσου είναι και το αίτιο της δυσκολίας της διάγνωσης και φυσικά του θεραπευτικού πλαισίου. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, οι έφηβοι αποτελούν τη πλέον ριψοκίνδυνη ομάδα εθισμού στο διαδίκτυο.
Για όλους τους λόγους που προαναφέρθηκαν, το θεραπευτικό κομμάτι είναι μια δύσκολη υπόθεση. Τα περισσότερα προγράμματα θεραπείας που ακολουθούνται είναι μετατροπές προγραμμάτων που ήδη υπάρχουν. Μπορεί να μοιάζουν με εκείνα που ακολουθούνται σε προγράμματα άλλων εξαρτήσεων και είναι ανάλογα με την προσέγγιση που ακολουθεί ο κάθε θεραπευτής. Στη θεραπευτική λοιπόν αντιμετώπιση των διαγνωσμένων περιπτώσεων, λαμβάνεται υπόψη το κάθε άτομο ξεχωριστά και δημιουργείται το εκάστοτε θεραπευτικό πλαίσιο ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου.
Πέρα όμως από την κλινική διάγνωση και τη θεραπεία, ο καλύτερος τρόπος είναι η πρόληψη μέσω της ενημέρωσης των νέων, των γονέων και των σχολείων. Αν και η διαταραχή είναι καινούρια και η ενημέρωση ελλιπής, δεν παύει να αυξάνεται ο αριθμός των νέων εξαρτημένων. Και αυτό γιατί ο ηλεκτρονικός υπολογιστής έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητα μας και κυρίως σε αυτή των παιδιών μας. Τι καλύτερο λοιπόν, από την ορθολογική χρήση του μέσου που συνεπάγεται ενημέρωση και ασφάλεια.
Καθώς η κοινωνία εξαρτάται όλο και περισσότερο από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές για εργασιακές συναλλαγές, εκπαιδευτικά προγράμματα, διασκέδαση και πρόσβαση στην πληροφορία καθώς και τη διαπροσωπική επικοινωνία, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο για έναν χρήστη υπολογιστή να αποφύγει να χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο. Το πώς πρέπει να χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο είναι ο κύριος στόχος της εκάστοτε θεραπείας και του εκάστοτε θεραπευτή και όχι η απαγόρευση του μέσου.
ΗΛΙΑΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, MD, MPH, PhDc
ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ – ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΒΑΪΝΑ
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Ιατρείο: Βικέλα 3, ΤΚ 59100, Βέροια
Τ.: 2331-503520, Κ.: 6972081130