Κρυπτοχριστιανισμός του Πόντου, μια άγνωστη σελίδα του Ελληνισμού
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΔΙΑΦΟΡΑ
Μια ακόμη πετυχημένη εκδήλωση οργάνωσαν Οι Φίλοι του Βυζαντινού Μουσείου Βέροιας και η ΚΕΠΑ Δήμου Βέροιας το απόγευμα της Τετάρτης 6.11.2013. Στην κατάμεστη από Ημαθιώτες αίθουσα της Στέγης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας κ. Φωτιάδης Κωνσταντίνος, τον οποίο εκ μέρους των διοργανωτών προλόγισε ο κ. Τόλιος Τάσος, μίλησε με τον γνωστό γλαφυρό λόγο του για τους Κρυπτοχριστιανούς του Πόντου, που ως φαινόμενο αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο που δεν έχει πάρει ακόμη τη θέση που του ανήκει στην ιστορία μας.
Αρχίζοντας από τη μάχη του Ματζικέρτ το 1071 και τον προοδευτικό εξισλαμισμό της Μ. Ασίας, ο κ. Φωτιάδης αναφέρθηκες στις πρώτες πηγές για τον Κρυπτοχριστιανισμό κατά την διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας: είναι δύο επιστολές από το 1338 και 1340 του πατριάρχη της Κων/πολης Ιωάννη ΙΔ΄ (1333-1347), που απευθύνονται στον χριστιανικό πληθυσμό της επαρχίας της Νίκαιας, που είχαν καταλάβει οι Οθωμανοί. Είναι η απάντηση του πατριάρχη σ' ένα ερώτημα που του έθεταν οι Χριστιανοί για τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να αντιδρούν στην πίεση των Μουσουλμάνων κρατούντων και αν η Εκκλησία στην περίπτωση τη δική τους επέτρεπε στα κρυφά την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων των Χριστιανών: «Εκείνοι όμως που από το φόβο της τιμωρίας θέλουν να ασκούν στα κρυφά τη χριστιανική θρησκεία και αυτοί θα συμμετάσχουν στη σωτηρία, αν βέβαια στα πλαίσια των δυνατοτήτων τους προσπαθούν να τηρούν τις εντολές του Θεού».
Μίλησε επίσης για την καταπίεση και τις έμμεσες μεθόδους ελέγχου που υφίστανται οι Κρυπτοχριστιανοί σ' όλα τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στους μεταρρυθμιστικούς νόμους του 1856, που επέτρεψαν υπό όρους τη δημόσια άσκηση της λατρείας και τη δυνατότητα αλλαγής θρησκείας στην πρώτη συνεδρίαση των Κρυπτοχριστιανών με 150 αντιπροσώπους τον Ιούλιο 1857 στη μονή Θεοσκεπάστου Τραπεζούντας. Χαρακτηριστική είναι μία στατιστική καταγραφή, που έγινε για την περιοχή της Κρώμνης το 1857 από την επιτροπή των μεγάλων δυνάμεων. Σε πενήντα πέντε χωριά, ανάμεσα σε αυτά η Αργυρούπολη και τα χωριά Σάντα, Σταυρί, Κρώμνη, Ίμερα απογράφηκαν 9.535 Μουσουλμάνοι, 17.260 Κρυπτοχριστιανοί και 28.960 Έλληνες Χριστιανοί.
Ιδιαίτερη αναφορά του κ. Φωτιάδη στους Σταυριώτες Κρυπτοχριστιανούς της περιοχής Ak- Dagh Καππαδοκίας (γεγονότα Πάσχα του 1877), στην πολιτική της Ρωσίας απέναντι στους Έλληνες του Πόντου, στο ρόλο του Νίκου Καζαντζάκη, που έσωσε χιλιάδες Πόντιους με τις ενέργειες του.
Βλέποντας την τούρκικη ταινία «Ρώτα την καρδιά σου» του σκηνοθέτη V. Kurcenli, παραγωγής 2010, γοητευτήκαμε από το ορεινό τοπίο του Πόντου, τους χορούς και τα έθιμα τους, αλλά και την όμορφη πρωταγωνίστρια.